اوزو؛ متمایز ترین کارگردان تاریخ سینمای ژاپن، تنهایی؛ راز پنهان سینمای اوزو - وبلاگ وبساز

به گزارش وبلاگ وبساز، در سینمای اوزو بیننده گوشه ای از خانه کاراکتر ها می نشیند و زندگی روزمره را تماشا می نماید. گاهی شخصیت ها با بیننده صحبت می نمایند و آن ها را خطاب قرار می دهند.

گروه فرهنگ و هنر وبلاگ وبساز- زهرا قربانی رضوان،؛ یاسوجیرو اوزو متولد 12 دسامبر 1930 در فوکاگاوا توکیو متولد شد. او با حمایت خانواده اش در یک مدرسه شبانه روزی ثبت نام شد. تحصیلات متوسطه را در دبیرستان شهر ماتسوزاکا سپری کرد و در سال 1921 از همین دبیرستان فارغ التحصیل شد. در دنیای سینمای ژاپن اوزو نام آشناترین و مهم ترین کارگردانی است که با آثار حرفه ای و متفاوت خود درخشیده است. فیلم سازی که پای خود را فراتر گذاشته و دست به تجربه ها و قواعد متفاوت زده است تا بتوان به جرات گفت او متمایز ترین کارگردان تاریخ سینمای ژاپن است. فیلمسازی که توانست سبک سینمای منحصر به فرد خود را بیافریند.

سینمای ساده و بی آلایش اوزو به مذاق سینمای دوستداران هالیوود غریب است و مولفه هایی کاملا متفاوت را شامل می گردد در توکیو با شرکت فیلم سازی شوچیکو آشنا شد و به عنوان حمل و نقل چی دوربین فعالیت خود را در این استودیو شروع کرد. سال 1927 نخستین فیلم بلند خود را کارگردانی کرد. 53 فیلم ساخت که ابتدا بصورت کمدی کوتاه صامت بود. نخستین فیلم او شمشیر ندامت است که بصورت صامت ضبط شده است.

از جمله فیلم های او می توان به بعد ظهر پاییزی، اواخر پاییز، داستان توکیو، هوس زودگذر، صبح بخیر و داستان علف های شناور اشاره نمود. در فیلم های صامت او شاهد استفاده از تکنیک های فید و دیزالو هستیم که در سینمای ناطق دیگر استفاده چندانی از این تکنیک ها نکرد. دیزالو روشی در انتقال از صحنه ای به صحنه دیگر که در آن صحنه اول به تدریج محو می گردد و صحنه دیگر جای آن را می گیرد.

او داستان های دراماتیک را کنار گذاشت و پیرنگ خود را سادگی قرار داد. موضوعات روزمره، مسائل خانوادگی، داستان های ساده و معضلات و مسائل مسئله اصلی او بود. اوزو رسالت خود را در نشان دادن مسائل جدی و ضروریات می دانست و از به تصویر کشیدن مسائل غیر ضروری خودداری می کرد. از مضامین فیلم های او می توان به یادآوری فرصت هایی که حالا از دست رفته، حسرت ها و جدایی ها اشاره نمود. اصلی ترین درون مایه آثار اوزو از هم گسیختگی زندگی خانوادگی است و در آخر که به مبحث هویت می پردازد.

نقطه قوت کار های او ارائه تصویری واقعی از زندگی روزمره مردم قشر متوسط یا فقیر است. او به بهترین صورت از بین رفتن سنت های ژاپن را در مقابل جذابیت های زندگی مدرن به تصویر کشید. او داستانی روایت نمی نماید بلکه ما را جزئی از درون داستان می نماید. بیننده گوشه ای از خانه کاراکتر ها می نشیند و زندگی روزمره را تماشا می نماید. گاهی شخصیت ها با بیننده صحبت می نمایند و آن ها را خطاب قرار می دهند. شاید برای بیشتر مخاطبان سینمای یاسوجیرو اوزو حوصله سر بر و بی پایه باشد، اما برای بسیاری از افراد که سینما و دیدگاه و نظریات او را می شناسند قاب های او سرشار از زندگی و هنری خالص است.

زبان قوانین اوزو

این کارگردان زبان خاص سینمای خود را پیش گرفت که در ظاهر و فرم نما های خود نمایان شد. او کارگردانی محافظه کار و قانونمندی بود. صحنه ها با نمای باز شروع می شد و سپس مدیوم کلوزآپ بازیگران را می بینیم و بعد به نمای شروعین باز می گردیم. نما های طولانی در آثار او کمتر دیده می گردد و تعداد برداشت های او کوتاه است. او بسیار به ترکیب بندی نما ها اهمیت می داد و در بیشتر نما ها از برداشت کلوزآپ دوری نموده است.

او از معدود کارگردانانی بود که از روش های معمول فراتر رفت و روش خود را پیش گرفت. مانند پیروی نکردن از خط فرضی 180 درجه و یا کنش فرضی در تدوین، استفاده از ساختاری روایی خاص خود که استفاده می کرد. استفاده از ترکیب بندی افقی در قاب ها، استفاده بسیار کم از برش در تدوین. تدوین تداومی در آثار اوزو معنای خود را از دست می دهد. در هر کات خط نگاه دیگر دنبال نمی گردد. تدوین تداومی، تدوینی است که باعث می گردد بیننده پرش تصویر را حس نکند و نمایی یک دست را تماشا کند. او احکام کتاب های درسی و راهنمای فیلم سازی کلاسیک آمریکایی را دنبال نکرد.

اوزو شات

ویم وندرس درباره اوزو معتقد است: اگر اکنون چیز مقدسی وجود داشته باشد مانند گنجینه سینمایی، آن گنجینه برای من آثار یا سوجیرو اوزو است. او تمام قد تمایل داشت که بیننده از زاویه دید انسانی شاهد ماجرا نباشد. از ویژگی شاخص فیلم های اوزو می توان به ارتفاع بسیار کم دوربین اشاره نمود که بخش بالایی قاب تصویر را پر نموده است. همواره از ارتفاع پایین فیلم می گرفت و این امر باعث می گردد توجه بیننده به ترکیب بندی دیداری نما ها جلب گردد و طرح بصری قاب بین ارزش دراماتیک بازیگر و محیط توازن ایجاد گردد. یکی از شاخصترین و مهم ترین مشخصه های سینمای او زاویه دید منحصر به فرد اش است بطوری که آن را به عنوان اوزو شات می نامند. فیلم های او نامتعارف و ناآشناا است و برای هر بیننده ای خاص جلوه می نماید.

او هرگز به یک شخصیت واحد در مرکز ماجرا نمی پرداخت و فقط در فیلم اول خود از فلش بک و نریشن استفاده کرد و دیگر این تکنیک ها را در فیلم های بعدی خود به کار نگرفت. برخلاف دیگر کارگردانان که بیننده با دنیای درونی شخصیت به روش های مختلف آشنا می نمایند اوزو هرگز رویا ها و خاطرات و درون کاراکتر ها را به بیننده به تصویر نکشیده است. ارزش و اهمیت کاراکتر های اصلی و فرعی یکی است و ما هرگز کاراکتر فرعی را از نگاه شخصیت اصلی نمی بینیم. در فیلم داستان علف های شناور کاراکتر های فرعی در بخش اول فیلم غالب تر است و حضور کاراکتر های اصلی در صحنه های آخر فیلم اتفاق می افتد.

شخصیت های فیلم های اوزو غریب هستند و در گوشه ای زندگی می نمایند. آن ها خاطرات را به دوش می کشند و سنگینی آن را تحمل می نمایند. مصیبت شخصیت ها زمانی شروع می گردد که حقیقت آشکار می گردد. نام بسیاری از فیلم های اوزو برگزفته از گذر فصل ها است. مضمون اصلی دیالوگ های شخصیت ها آب و هوا است و مصاحبه ها مرتبط با فصل است مانند در آن پاییز که رخ داد. تکرار در آثار او بسیار دیده می گردد. ممکن است از هر هنرپیشه در بسیاری از آثار استفاده کند و در نقشی واحد بازی بگیرد.

ساکت ترین دوربین

دنیای آرام اوزو به دور از هیجان و خشونت و تعقیب و گریز هالیوودی است. اوزو ناب ترین و خالص ترین تصاویر را برای بیننده آماده می نماید و صبورترین تماشاگران را دعوت به تماشا می نماید. می توان لقب ساکت ترین دوربین کارگردان را به اوزو منصوب کرد. دوربینی که خسته است و کمترین حرکت را دارد و به هیچ عنوان به دنبال ماجراجویی و کنکاوی نیست. دوربین همچون خانواده ژاپنی متین و آرام است و ادب را رعایت می نماید.

اوزو روی تشک های مخصوصی می نشیند و دیالوگ های خود را می گوید و دوربین خاموش می گردد. میزانسن های تصاویر ساده است و دکور ها در ساده ترین حد ممکن چیده شده اند. بیشتر نما ها ثابت و در مدت زمان طولانی برداشت شده اند. صحنه های خشن در فیلم های او جایی ندارد و از این حرکات پرهیز نموده است. او برای استفاده از دوربین به ندرت از کرین و حرکت دالی استفاده می کرد. اشیا در آثار او همان جایی هستند که باید باشند نه براساس قاعده های معین شده.

راز پنهان سینمای اوزو

شناسه دیگری از تکنیک های اوزو و نما هایی بی جان و تهی است که هیچ بازیگری در قاب وجود ندارد و یا شاهد مناظر طبیعی و ساختمان های اطراف هستیم. در انتها پلان ها دوربین به گوشه می رود و تنهایی و خلع را نمایش می دهد. نما هایی در قاب تصویری او جای گرفته اند که زائد هستند و می توانند دور ریخته شوند. او با این عمل به دنبال القا معنایی خاص بود که این امر در سینمای دوران کم سابقه بود. می توان راز پنهان سینمای اوزو را تنهایی دانست مانند آخرین دیالوگ در فیلم بعدظهر پاییزی که هیرایاما می گوید: آخرش تنها شدم.

در فیلم های رنگی اوزو شاهد رنگ های روشن یا خیلی تیره هستیم که اغلب قرمز هستند. در هر نما یک رنگ قرار گرفته است و با ترکیب نما ها با یکدیگر جدایی آن ها احساس می گردد و ترکیبی خاص و ناب انتزاعی را ایجاد می نماید. اوزو تحت تاثیر سینمای هالیوود بخصوص کمدی های اجتماعی چاپلین بود و آخرین کارگردانی بود که صدا را پذیرفت.

اوزو و میزوگوشی کارگردانان دوران طلایی سینمای ژاپن هستند. اوزو از معدود کارگردانانی بود که ابتدا در ژاپن شناخته شد و پس از درگذشت او آوازه سینمای جادویی و شاعرانه اش در دنیا پیچید. او آخرین استاد سینمای ژاپن است که در غرب کشف شد که در سن 60 سالگی بر اثر سرطان درگذشت و بر روی سنگ قبرش تنها کلمه مو به معنای پوچی نوشته شد.